Chim sa cá lặn là thành ngữ dân gian miêu tả vẻ đẹp xuất chúng khiến thiên nhiên cũng phải xấu hổ, hoặc tình trạng hỗn loạn, ai nấy tìm đường thoát thân. Ý nghĩa: Chim bay trên trời ngã xuống, cá dưới nước lặn sâu - vì tự ti trước vẻ đẹp tuyệt trần hoặc vì sợ hãi trốn chạy, ví von nét đẹp làm lu mờ mọi thứ xung quanh hoặc tình huống hỗn loạn. Cùng Thang Long Water Puppet khám phá ý nghĩa đa chiều và nguồn gốc thú vị của thành ngữ mang tính văn chương cao này!
Chim sa cá lặn nghĩa là gì?
“Chim sa cá lặn” có hai nghĩa chính: ca ngợi vẻ đẹp tuyệt trần hoặc miêu tả tình trạng hỗn loạn, ai nấy chạy trốn.
Bạn đang xem: Chim sa cá lặn
Nghĩa đen: Chim đang bay trên trời thì rơi xuống, cá đang bơi dưới nước thì lặn sâu - hình ảnh động vật phản ứng mạnh mẽ trước một sự kiện bất thường.
Nghĩa bóng thứ nhất (tích cực): Ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ đẹp đến mức chim quên bay rơi xuống, cá quên bơi lặn sâu vì xấu hổ. Đây là cách dùng trong văn chương cổ điển, mang tính lãng mạn và cường điệu cao.
Nghĩa bóng thứ hai (tiêu cực): Miêu tả tình trạng hỗn loạn, khủng hoảng khiến mọi người hoảng sợ tìm đường trốn chạy, không còn trật tự. Đây là cách dùng phổ biến hơn trong ngôn ngữ đời thường.
Câu nói này xuất phát từ văn học cổ điển Trung Hoa, sau đó được du nhập và phổ biến trong văn hóa Việt Nam.
Nguồn gốc và xuất xứ của câu Chim sa cá lặn
Thành ngữ bắt nguồn từ truyền thuyết về bốn mỹ nhân nổi tiếng nhất Trung Hoa cổ đại: Tây Thi, Vương Chiêu Quân, Điêu Thuyền và Dương Quý Phi. Trong đó, Tây Thi được ca ngợi với cụm từ “trầm ngư lạc nhạn” (cá chìm chim rơi) - tức “chim sa cá lặn”. Truyền thuyết kể rằng khi Tây Thi đi ra sông giặt vải, cá trong nước nhìn thấy nàng đẹp quá tự ti phải lặn xuống đáy, chim trên trời nhìn xuống quên vỗ cánh nên rơi xuống.
Xem thêm : Anh hùng cứu mỹ nhân
Theo thời gian, thành ngữ được mở rộng nghĩa, không chỉ dùng để ca ngợi vẻ đẹp mà còn dùng để miêu tả tình trạng hỗn loạn - khi có biến cố lớn, mọi người đều hoảng sợ chạy trốn như chim cá tứ tán. Ý nghĩa thứ hai này phổ biến hơn trong ca dao tục ngữ Việt Nam hiện đại.
Các ví dụ sử dụng với câu Chim sa cá lặn
Thành ngữ được sử dụng linh hoạt tùy theo ngữ cảnh, có thể mang nghĩa tích cực hoặc tiêu cực.
Ví dụ 1: “Nàng đẹp đến mức chim sa cá lặn, khiến bao chàng trai si mê!”
Phân tích: Dùng nghĩa cổ điển để ca ngợi vẻ đẹp tuyệt trần của người phụ nữ, mang tính văn chương và lãng mạn.
Ví dụ 2: “Khi công ty tuyên bố phá sản, nhân viên chim sa cá lặn, ai nấy lo tìm việc mới!”
Phân tích: Miêu tả tình trạng hỗn loạn khi có tin xấu, mọi người đều hoảng sợ và tìm đường sống cho mình.
Ví dụ 3: “Cảnh sát ập vào, bọn cờ bạc chim sa cá lặn, chạy tứ tán không ai kịp bắt.”
Xem thêm : Rắn đi còn đầm lại
Phân tích: Miêu tả cảnh tượng người phạm pháp hoảng loạn chạy trốn khi bị bất ngờ kiểm tra.
Ví dụ 4: “Tin đồn sáp nhập khiến cả hai công ty chim sa cá lặn, nhân viên lo lắng về tương lai.”
Phân tích: Thông tin bất ổn tạo ra tâm lý hoảng loạn và không an tâm trong tổ chức.
Ví dụ 5: “Dịch bệnh bùng phát, thị trường chim sa cá lặn, nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu.”
Phân tích: Khủng hoảng kinh tế khiến thị trường hỗn loạn, mọi người đều tìm cách thoát ra.
Dịch Chim sa cá lặn sang các ngôn ngữ
Tiếng Việt Tiếng Trung Tiếng Anh Tiếng Nhật Tiếng Hàn Chim sa cá lặn 沉鱼落雁 (chén yú luò yàn) Birds fall, fish dive / Beauty that outshines nature / Chaos and panic 鳥落ち魚沈む (tori ochi sakana shizumu) 새가 떨어지고 물고기가 잠수하다 (sae-ga tteoreojigo mulgogi-ga jamsu-hada)Xem thêm:
- Chim trời cá nước, ai được nấy ăn
- Mèo già hóa cáo
Kết luận
Chim sa cá lặn là thành ngữ đa nghĩa, vừa ca ngợi vẻ đẹp tuyệt trần vừa miêu tả tình trạng hỗn loạn. Tùy ngữ cảnh, câu nói mang ý nghĩa hoàn toàn khác nhau, thể hiện sự phong phú của ngôn ngữ Việt.
Nguồn: https://www.thanglongwaterpuppet.orgDanh mục: Ca dao tục ngữ