Sáng chủ nhật ngày 27 tháng 11, tôi đã tìm đến một cửa tiệm sửa máy ảnh cũ trên con phố Bảo Khánh theo đề bài Nhóm Bút. Tại đây, tôi đã có một cuộc trò chuyện với bác chủ tiệm và biết được những giá trị của máy film theo dòng lịch sử.
Tiệm sửa máy ảnh tại 3B Bảo Khánh
Nhiếp ảnh du nhập vào Việt Nam trong thời chiến. Hồi đó, máy ảnh quý hiếm, có tiền cũng chưa chắc đã mua được. Bác kể, hồi còn làm lính trinh sát, cả đơn vị ai mà có một chiếc thì quả thực là như “bắt được vàng”. Những chiếc máy này thời kỳ đầu đòi hỏi người sử dụng có trình độ chuyên môn cao; bởi chúng đều phải lắp film mới có thể sử dụng, máy hoạt động bằng hệ thống cơ học, thao tác chụp còn thủ công, phải lên cò, lấy nét, người chụp còn phải chỉnh tốc chụp, mở khẩu độ tùy vào tình trạng thời tiết và ánh sáng. Vì những lý do bất cập trên mà những nhà báo, phóng viên ảnh tác nghiệp nơi chiến trường xưa phải trải qua muôn vàn gian lao thử thách mới có thể lưu lại những minh chứng của một thời hoa lửa. Cho dù máy ảnh là sản phẩm ngoại nhập; thế nhưng từ màu sắc, chất liệu film đều mang một vẻ rất An Nam bởi sự mộc mạc đặc trưng trong mỗi tấm ảnh. Là một quốc gia trong nền văn minh lúa nước phương Đông, dân ta đã quen với hình ảnh cánh đồng lúa chín, lũy tre làng xanh. Văn hóa bản địa này được thể hiện bởi tone ngả vàng và xanh lá trong mỗi tấm hình.
Những chiếc máy ảnh cũ được bày trong tiệm
Điều này thực sự khác biệt so với những chiếc máy ảnh kỹ thuật số trong thời kỳ hiện đại hóa hiện nay - khi mà phần lớn kỹ thuật đã được bàn giao cho công nghệ, màu và chất lượng ảnh trở nên công nghiệp, mất đi màu đặc trưng của thời gian. Nhưng cũng sự cải tiến này đã tạo nên nhiều tiện ích. Nếu như ban đầu, những chiếc máy ảnh chỉ được dùng để lưu giữ kỉ niệm, là công cụ ghi chép hình ảnh và rất kén người dùng thì giờ đây, nhiếp ảnh đã trở nên đại trà, thông dụng hơn, phục vụ thêm nhiều mục đích khác nhau như truyền thông, nghệ thuật… Và cũng đã trong một khoảng thời gian dài, máy ảnh kỹ thuật số được chuộng hơn do những tính năng tiện dụng và vượt trội.
Với xuất thân từ một người lính trinh sát có những hiểu biết về kỹ thuật trong quang học và cơ học, bác bén duyên với công việc sửa chữa máy ảnh tới nay đã gần 30 năm. Nhưng trái với sự khô cứng của những con người chuyên làm về máy móc, tôi lại thấy ở bác thấu cảm trong vấn đề cuộc sống, tình cảm và những đánh giá sâu sắc trong các sự kiện đương thời. Với bác, trong mỗi chiếc máy, mỗi tấm film đều mang cảm xúc và hơi thở của thời đại, thậm chí là cả cái công việc sửa chữa của bác, bác coi đây là niềm vui chứ không phải công cụ kiếm sống.
Bác tỉ mẩn lắp ráp từng chi tiết nhỏ
Qua chuyến đi thực tế lần này, tôi thực sự ngộ được cái “chất vàng” trong nhiếp ảnh. Trước tiên, những tấm ảnh là một dạng tài liệu lưu giữ giá trị lịch sử. Thông qua những bức ảnh xưa cũ, ta có thể hiểu được bối cảnh xã hội trong thời kỳ đó. Nhất là trong thời bom rơi bão đạn, nhiếp ảnh là không chỉ là công cụ giúp tạo nên minh chứng lịch sử mà còn là công cụ đấu tranh chống lại ách áp bức. Nhiếp ảnh sinh ra không chỉ để phục vụ cho nghệ thuật mà nó còn vị nhân sinh. Nhiều bức ảnh đã lên tiếng tố cáo tội ác xã hội, bênh vực cho tầng lớp bị trị, kẻ yếu thế, phơi bày cuộc sống nhân dân cơ cực dưới nòng súng thực dân phương Tây. Mỗi bức ảnh đều hàm chứa cảm xúc, phản chiếu tính cách con người và giúp người ta nuôi dưỡng tâm hồn, cho người ta mở rộng cái nhìn về nghệ thuật, cách nhìn đời, nhìn người, nhìn cuộc sống thêm sâu sắc. Đây còn là một sản phẩm có thể truyền thụ cho thế hệ sau mà không bị giới hạn về bất kỳ yếu tố nào. Nhiếp ảnh cũng là một môn nghệ thuật, mà nghệ thuật không có biên giới sáng tạo. Thế hệ tương lai hoàn toàn có thể kế thừa và tiếp nối chúng bằng cách đem các giá trị cách tân vào trong bộ môn nghệ thuật này. Vài năm trở lại đây, số lượng những người trẻ sử dụng máy film tăng lên với rất nhiều những sáng tạo độc đáo khi kết hợp cả những kỹ thuật, phong cách của nước ngoài và nhiều trường phái nghệ thuật nhiếp ảnh khác nhau, có hiện đại, có cổ điển, tạo ra sự giao thoa của cảm hứng nghệ thuật truyền thống và đương thời mới mẻ. Người bác mà tôi gặp là người giữ lửa, truyền lửa. Lửa ở đây là sự am hiểu về nhiếp ảnh, về kỹ thuật sửa chữa, là những gì tinh túy nhất về một thời của lịch sử nước nhà. lửa cũng chính là ngọn lửa nhiệt huyết, là tình yêu cháy bỏng với nghề, với công việc mà mình làm. Nhiếp ảnh chính là vật giao ban giữa hai thế hệ, là chất vàng giúp kết nối thế hệ trước và thế hệ sau.
Dòng chảy lịch sử không bao giờ ngừng, người bác ấy cùng nhiếp ảnh là ngọn lửa cứ âm ỉ cháy không tắt nơi góc nhỏ con phố Bảo Khánh, chờ ngày ngọn lửa ấy được các bạn trẻ tiếp nối và thổi bùng rực rỡ.
Tác giả: Nguyễn Kim Chi - Ban Nội dung.
