=============
3 Cách Gieo Vần Trong Thơ Haiku Việt Ngữ
Thơ haiku Nhật ngữ không hề có vần, nhưng đối với tôi, một bài haiku hay trong tiếng Việt là một bài haiku có vần tròn trịa. Hôm nay, tôi sẽ nói về ba cách tôi dùng để gieo vần bằng (hôm khác sẽ nói về cách gieo vần trắc và số lượng chữ trong thơ haiku Việt ngữ) cho một bài haiku tôi viết hoặc dịch. Cách thứ nhất là gieo vần vào cuối câu (vần chân hay cước vận), cách gieo vần này dễ và được tôi dùng nhiều. Cách thứ hai là gieo vần vào giữa câu (vần lưng hay yêu vận), cách này khó hơn nên ít được sử dụng hơn. Và cách thư ba là gieo cả vần chân và vần lưng vào một bài haiku. Cách này khó nhất. Tôi dẫn ra đây đôi bài haiku để mọi người dễ hình dung:
Tiếng sóng biển vọng vang dẫu đi xa, tôi vẫn ở trong cánh đồng vàng. (Natsume Sōseki)
Trong mưa gió bão bùng trên anh đào, đổ xuống tiếng gióng chuông đại hùng. (Kobayashi Issa)
Đây là 2 bài haiku có vần chân, với vần ”ang” và vần ”ung” nằm ở chữ cuối cùng ở câu 1 và câu 3.
Trong tiếng hát sơn ca ta có thể nghe ra tiếng khóc con chim trĩ. (Matsuo Basho)
Chạm cánh hoa thôi đủ khiến tim tôi thổn thức. (Kobayashi Issa)
Đây cũng là 2 bài haiku có vần chân, nhưng vần được gieo vào cuối câu 1 và câu 2 thay vì cuối câu 1 và câu 3 như thường lệ.
* Ni sư vào làng một con bướm trắng đậu tràng áo nâu. (Pháp Hoan)
Chèo thuyền qua màn sương trước mặt ta rộng mở cả đại dương muôn trùng. (Masaoka Shiki)
Còn đây là 2 bài haiku có vần lưng, với vần ”ang” và vần ”ung” nằm ở cuối câu 1 và giữa câu 3 (nên nhớ là vần trong câu 3 phải luôn được gieo và chữ thứ 3 tính từ phái qua trái, không phân biệt số lượng chữ trong câu), và chữ thứ 1 và thứ 3 (tính từ phải qua trái) trong câu cuối phải luôn có một chữ dấu huyền, và chữ còn lại không dấu.
* Cuối cùng là cách gieo vần hiệp cả vần lưng và vần chân vào một bài.
Mỗi lần cơn gió lay bướm kia tìm chỗ mới trên thân cây liễu gầy. (Matsuo Basho)
Một luồng gió đông đánh đôi hòn sỏi vào chuông đại hồng. (Yossa Buson)
Hai bài haiku trên có vần ‘’ay’’ và vần ‘’ông’’ xuất hiện lần lượt ở cuối câu 1, cuối câu 3 và chữ thứ 3 từ phải qua của câu 3, và chữ thứ 1 và thứ 3 (tính từ phải qua) ở câu thứ 3 có một chữ dấu huyền và một chữ không dấu).
Ngoài ra còn có một cách nữa là không gieo vần gì cả.
