Giải thích nhận định văn học về tình huống truyện ngắn

Để làm tốt bài Nghị luận văn học trong đề thi Học sinh giỏi, các bạn cần nền tảng kiến thức vững chắc về lí luận văn học, đặc biệt về thể loại văn học. Trong đó, thể loại truyện ngắn và nhận định xoay quanh tình huống truyện thường hay xuất hiện trong các đề thi. Cùng tích lũy thêm kiến thức về lí luận; về cách giải thích nhận định văn học qua bài viết ngày hôm nay của Thích Văn học nha!

Nhận định 1. “Tình huống truyện như một lát cắt trên thân cây cổ thụ mà qua từng đường vân thớ gỗ, ta có thể thấy được trăm năm của một đời thảo mộc” (Nguyễn Minh Châu).

• “Tình huống truyện”: là những sự kiện đặc biệt, những hoàn cảnh chứa đựng mâu thuẫn đời sống được nhà văn xây dựng trong tác phẩm. Nhân vật từ đó được đặt trong tình thế được thử thách để bộc lộ tư tưởng, tính cách của mình.
• “Lát cắt trên thân cây cổ thụ”: Giống như một “lát cắt” nhỏ bé trên “thân cây cổ” thụ to lớn, mỗi tình huống truyện chỉ là một khoảnh khắc, sự kiện đời sống được nhà văn chọn lựa để mô tả trong tác phẩm.
• “Qua từng đường vân thớ gỗ,… thấy được trăm năm của một đời thảo mộc”: mỗi đường vân của lát cắt trên cây tuy nhỏ nhưng cho thấy “trăm năm của một đời thảo mộc” - sự phát triển, cả cuộc đời của chiếc cây ấy. Tương tự, tình huống truyện tuy ngắn ngủi nhưng có khả năng đưa người đọc đến với hiện thực tâm hồn con người, những vấn đề sâu xa của cuộc sống mà nhà văn gửi gắm.

⇒ Khẳng định mối quan hệ giữa truyện ngắn và hiện thực đời sống: Tình huống truyện có khả năng khái quát được sự lớn lao của hiện thực, chân lí của đời sống.

Nhận định 2. “Tình huống truyện chính là cuộc đại phẫu lớn của nhà văn. Chính vết mổ ấy đã đưa người đọc tiến gần hơn tới tác phẩm để hiểu được ý đồ sáng tạo của người nghệ sĩ” (Nhà thơ Mỹ - Walt Whitman)

• “Cuộc đại phẫu lớn của nhà văn”: hình ảnh để chỉ quá trình sáng tạo tình huống truyện của nhà văn. Nhà văn giống như bác sĩ tài ba - họ “mổ xẻ” đời sống, lựa chọn, sắp xếp các sự kiện, nhân vật một cách hợp lý để tạo ra những tình huống độc đáo, gây ấn tượng với người đọc.
• Qua đó, người đọc “tiến gần hơn đến tác phẩm”: nghĩa là hiểu về thông điệp, những tầng sâu ý nghĩa mà nhà văn gửi gắm qua tình huống truyện.

⇒ Khẳng định tầm quan trọng của tình huống truyện. Chỉ với sự tài hoa và tâm huyết của nhà văn khi xây dựng tình huống truyện, người đọc mới hiểu một cách sáng rõ những tâm tư của nhà văn trong tác phẩm.

Nhận định 3. “Tình huống chính là thứ nước rửa ảnh làm nổi hình nổi sắc nhân vật, làm rõ tư tưởng nhà văn, là khoảnh khắc chứa đựng cả một đời người”. (Nguyễn Minh Châu)

• “Nước rửa ảnh”: chất hóa học dùng để làm nổi bật hình ảnh trên ảnh chụp.
• “Làm nổi hình nổi sắc nhân vật, làm rõ tư tưởng nhà văn”: Tương tự, tình huống truyện là những khoảnh khắc tiêu biểu được chọn lựa để làm nổi bật đặc điểm tính cách, hành động, suy nghĩ của nhân vật khi họ giải quyết tình huống mâu thuẫn. Từ đó cũng thể hiện những chiêm nghiệm, quan điểm của nhà văn.
• “Khoảnh khắc chứa đựng cả một đời người”: có nghĩa dù chỉ là một lát cắt nhỏ, một tình huống cụ thể nhưng qua đó, ta cảm nhận được cả quá trình biến đổi tâm lý, những trải nghiệm của nhân vật. Trong dung lượng hữu hạn, tình huống truyện từ đó có khả năng khái quát những gì bản chất chất về con người, đời sống.

⇒ Khẳng định vai trò quan trọng của tình huống đối với truyện ngắn trong việc làm nổi bật nhân vật, những tư tưởng, chân lí mà nhà văn gửi gắm.

Nhận định 4. “Trên cơ thể con người cũng như trên” cơ thể “cuộc đời, có những” huyệt “điểm nào đó, có thể làm rung động toàn thể. Truyện ngắn nhằm vào đó. Truyện ngắn điểm huyệt hiện thực bằng cách nắm bắt trúng những tình huống cho phép phơi bày cái chủ yếu nhưng lại bị che giấu trong khuôn mặt cuộc sống hàng ngày. ” (Nguyên Ngọc).

• “Những” huyệt “điểm”, “có thể làm rung động toàn thể”: Nhà văn so sánh cuộc đời với một cơ thể sống, và những “huyệt” là những điểm nhạy cảm, khi tác động vào sẽ gây ra những phản ứng mạnh mẽ.
• “Truyện ngắn điểm nguyệt hiện thực bằng cách nắm bắt trúng những tình huống”: Tương tự, trong truyện ngắn, những “huyệt” điểm này chính là những tình huống đặc biệt, tiêu biểu mà nhà văn lựa chọn, nắm bắt để phản ánh trong tác phẩm.
• “Cho phép phơi bày cái chủ yếu nhưng lại bị che giấu trong khuôn mặt cuộc sống hàng ngày”: Truyện ngắn có khả năng khám phá những khía cạnh sâu kín của cuộc sống, những vấn đề mà thường ngày chúng ta ít khi để ý tới. Từ việc đặt nhân vật trong tình huống truyện, những mâu thuẫn của con người, những vấn đề mang tính bản chất, thời đại của cuộc đời mới được thể hiện rõ nét.

⇒ Khẳng định vai trò của tình huống truyện trong phản ánh hiện thực, cuộc sống.

Tham khảo những bài viết liên quan:

Giải thích nhận định về phong cách sáng tác của tác giả

Giải thích nhận định nghị luận văn học trong đề thi chuyên 2024 - 2025

Giải thích nhận định trong đề Nghị luận xã hội

Xem thêm:

• Lớp văn cô Ngọc Anh trực tiếp giảng dạy tại Hà Nội: Tìm hiểu thêm
• Tham khảo sách Chuyên đề Lí luận văn học phiên bản 2025: Tủ sách Thích Văn học
• Tham khảo bộ tài liệu độc quyền của Thích Văn học siêu hot: Tài liệu
• Đón xem các bài viết mới nhất trên fanpage FB: Thích Văn Học